Nog altijd minder dan die €1500 - €3000 verborgen kosten per jaar per Nederlander die Eindspel Tabak onlangs voor ons nationale sigarettengedoogbeleid had uitgerekend. €45 per pakje had ik zelf op de achterkant van een bierviltje ooit berekend. Die ongezonde consumptie treft natuurlijk vooral de lager opgeleide, die gemiddeld zes jaar eerder met Red Bullpetje op de kist in gaat of 20 jaar eerder chronisch ziek is. Hebben we als hoger opgeleiden ook boter op ons hoofd? Ja, zeker. Die lager opgeleiden, mits vitaal gebleven, hadden ook op hun 55+ nog heel veel en niet alleen voor hun kleinkinderen, ook voor ons dus, kunnen betekenen. Dom dat wij ze niet beter tegen alle verleiding beschermen, hadden we zelf ook minder hoeven te werken. Had ik niet hoeven te betalen voor al die extra examentraining van mijn kinderen of de dyslexieverklaring? Was mijn zoon nu niet game-verslaafd of viel mijn lievelingstante niet ondervoed in een “verzorgingstehuis" uit een bed. Wij, hoog opgeleiden, maken het de laag opgeleiden nog extra moeilijk door niet het goede voorbeeld te geven. Mijn hoger opgeleide niet vegetarische vlees is immers ook zwak en Cola drink ik op vakantie. Bij ons hoger onderwijs, neem de Vrije Universiteit op de Zuidas, is in de catering de ongezonde bonuscultuur zelf nog springlevend. Een halve liter cola bij een hele zoute pizza wordt zo goedkoper dan bronwater in het tapwaterloze restaurant. Sodexo will immers geld aan/als water verdienen.
Mijn hogeschool timmert aan de weg met de grote thema’s gezondheid, duurzaamheid en creativiteit, en sluit zijn domeinuitje dan ook af met een kankerverwekkende BBQ en borrel. Hoe wrijven we die boter uit onze ogen? Gelukkig hebben we in Nederland nog Paul Polman, waardoor zijn Unilever en zo direct ook nog de voedingsindustrie en heel Nederland toch een duurzame koers gaan varen en hij zelf nog vaker op bezoek bij de paus mag. Paul Polman heeft een heel lastige klus en moet naast T. rex straks in Leiden ook intern bij Unilever de niet duurzame draken uitroken
Unilever had NATUURLIJK geen boter op zijn hoofd, zij zijn het neusje van de zalm, maar ze maken wel boter. Boter is inmiddels gewoon Nederlands voor margarine.
Unilever heeft het volgens de laatste Broodje Gezond, soort “Keuringsdienst van Waarden” aflevering, ook van de KRO zelfs voor elkaar gekregen dat margarine zelfs gezonder dan roomboter is geworden. Het begon al vorige eeuw met de vitamine D toevoeging aan margarine (Margarinebesluit 1961). In onze multiculturele samenleving wordt zo in de winter een vitamine D tekort - ook voor dragers van een hoofddoekje als je verder maar integreert en wel margarine gaat eten - voorkomen. De Nederlandse Hartstichting was dan ook blij met Unilever. In 1960 bracht Unilever het toen nog niet zo gezonde cholesterol verlagende Becel met meervoudig onverzadigde vetten en 7% transvetten op de markt. Daar zaten achteraf wel veel te veel omega-6 vetzuren in. In 2000 werd ook nog Becel Pro-Activ gelanceerd en dat werd een groot succes. De European Food Safety Authority wilde de gezondheidsclaim zelfs bevestigen. Negatievelingen zetten wel vraagtekens bij de kosteneffectiviteit van phytosterolen, die duurder (€92,000 – €203,000) http://www.rug.nl/research/portal/publications/costs-and-health-effects-of-adding-functional-foods-containing-phytosterolsstanols-to-statin-therapy-in-the-prevention-of-cardiovascular-disease(7b3f3971-0241-42dd-9275-f5f846a10c61).html
dan menig kankermedicijn zouden zijn. Statines zouden voor die bewuste doelgroep een veel goedkopere bewuste en gecontroleerde keus zijn. Dan is er ook minder kans dat kinderen ook hun broodjes heel duur insmeren.
Wat missen we in bovenstaand verhaal? Waardoor iedereen er van overtuigd zou raken dat zelfs het grote Unilever eigenlijk ook onze hulp gebruiken? Unilever, hulp nodig? Unilever, het neusje van die wel natuurlijkveel omega- drie-zalm, die ik overigens net lekker in roomboter en niet in Becel heb gebakken. Waarom we beter gezamenlijk de verantwoording voor gezonde en duurzame consumptie kunnen nemen en het promoten van ongezondheid stoppen? Dat we kiezen voor het algemeen belang en niet voor de shareholders value of de korte termijn (zelf)bevrediging. We nu eens overal Bénédicte Ficq’s inzetten om (de aandeelhouders van) niet duurzame bedrijven zoals de tabaksindustrie de verborgen kosten van consumptie, de maatschappelijk schade op te laten hoesten. Vindt u het immers redelijk dat de aandeelhouders van Heineken 20 cent netto dividend krijgen per kratje en de samenleving €25 moet opproesten? http://tersteegmc.nl/publications/voeding-en-gezondheid/3-inflicted-injury-insurance
Een voormalig lid van mijn oude Lionsclub zit al jaren met Korsakoff in een zorgcentrum, gezellig die sociale alcohol teambuilding van de elite bij hockey en onze studentencorpora. Dacht u dat u later nog pensioen te besteden hebt als uw ABP in niet duurzame bedrijven belegt, die de lijken in de kast voor later bewaren. Nee, we hebben een schokeffect, een Softenon-knock-out onder de gordel nodig, dat vergat immers niemand, en dan laten die bedrijven eindelijk pottenkijkers toe. Die arme marketeers in hun kokertjes in onze bedrijven worden daar immers nu gepusht om steeds meer en ook vaak ongezonde omzet te genereren. En dat geldt niet alleen voor de voedingsindustrie. Neem de woekerpolissen in de financiële sector. Wist een artsenbezoeker van Organon in de vorige eeuw dat Premarin, een hormoonsubstitutiebehandeling voor vrouwen in de overgang, wel kankerverwekkend was? Nee, toch. Mijn moeder en haar beste vriendin uiteindelijk helaas wel. Of een schoolbestuur, dat je met een frisdrankautomaat wel micro €10,000 verdient, maar macro aan diabetes, obesitas €100,000 inlevert. Het Suikerfeest volgende week moet toch maar geen nationale feestdag worden. Nee, we moeten alle krachten bundelen en zo er voor zorgen dat de fouten van het verleden geen garantie zijn voor een miserabele toekomst van met name de zwakkeren in de samenleving. Volledige transparantie.
Waarom? Ongezonde voeding is een sluipmassamoordenaar, die het vooral op de lager opgeleide heeft gemunt, die of het geld niet heeft of de Marshmellow https://www.youtube.com/watch?v=QX_oy9614HQ
niet een uurtje kan laten staan, zich kan beheersen.
Een voorbeeldje: Little Boy en Fat Man, de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki, gaven samen ongeveer 250,000 doden. Consumenten vergeten hoe dodelijk consumptie kan zijn. Roken 5 miljoen per jaar. Alcohol 3 miljoen doden per jaar. Hoeveel doden vielen er dacht u door die onschuldige boter op ons hoofd, bijvoorbeeld de boter, de margarine uit vorige eeuw, die voor 40% uit transvetten kon bestaan? … Neem de tijd om er even over na te denken.
Even een intermezzo:
Wij kunnen toch trots zijn op Unilever, ik was ook heel trots toen ik 1 april 1990, geen grap, bij Unilever Research mocht beginnen. Unilever maakte rond 1995 zijn margarineportfolio vrijwel transvet-vrij? In 2006 blikken Onno Korver, voormalig directeur van het Unilever Health instituut, en Prof. Martijn Katan (WUR en later VU) in een review http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16808113 tevreden op hun samenwerking terug, die de kick-off gaf aan een levensreddende reductie van transvetten in voeding wereldwijd. In Nederland scheelde dat alleen al voor margarine liefst 1500-5000 doden per jaar.
Aan deze mogelijke Nobelprijs voor (Preventieve) Geneeskunde, die Unilever ooit eerder was voor haar prostaglandine-onderzoek (Jan Löwik’s promotieonderzoek aan de productie werd drie maanden te vroeg door een senior manager gestopt, zodat Prof. A. van Dorp later niet naar Oslo kon afreizen), kleven toch een paar smetten. De zorgwekkende resultaten van Prof. Martijn Katan en zijn promovendus Ronald Mensink waren al in 1990 bekend. Waarom Unilever toch wachtte met de verwijdering tot de publieke druk door andere studies in 1992-1994 verder opliep? Waarom werden de transvetten in margarine in een project onschuldig Paddington gedoopt geleid discreet verwijderd?
Prof. M. Katan moest de verwijdering zelf maar uitvinden door de labels bij te houden in de supermarkt. Katan had overigens jaren eerder, al in 1985 contact met Unilever gezocht om aan geschikte transvetten te komen. Unilever verdiende ondertussen honderden miljoenen per jaar aan zijn margarines. Waarom moest die goedkope en kleine elegante studie van Katan en Mensink aan de WUR tot 1990 wachten? Kijken we nog iets verder terug, lezen we in een uitspraak van de Reclamecodecommissie uit 2011 dat in de eerste Becel in 1960 nog 7% transvetten zaten en dat die in 1962 al waren verwijderd (https://www.reclamecode.nl/webuitspraak.asp?ID=41424 ). Waarom wel in Becel en niet in andere margarines? In Cholesterol and Beyond, The research on diet and coronary heart disease, 1900-200 van A.S. Trustwell vind ik een referentie naar een publieke studie van Unilever (Vergroesen, 1973) dat transvetten cholesterol verhoogden. Wat was er verder nog intern bekend? Waarom geen verder grondig onderzoek, waarbij ook HDL werd meegenomen? Transvetten in margarine konden immers tot 40% van het gewicht van margarine uitmaken. Waarom werd het percentage toch ook cholesterol verhogende transvetten buiten de ratio meervoudig onverzadigd : verzadigd gehouden? Het wordt pas heel wrang als blijkt dat H.M. Sinclair in 1956 al een indrukwekkende hypothese over dodelijke mechanismen van de transvetten neerlegt in een ingezonden brief aan The Lancet (270: 381-383). Sinclair zag er een belangrijke oorzaak van de toename aan hart- vaatziekten in de Westerse wereld in. Hij noemt transvetten, die ontstaan bij de harding van goedkope plantaardige oliën, onnatuurlijke vetten. Waarom zijn ze onnatuurlijk? Ze komen niet in de natuur in fosfolipiden voor en hebben dus zeer zeker geen evolutionair voordeel, maar zijn wel lekker goedkoop, ons bent zuunnig, zegt Zeeuws Meisje. Prof. Katan en Dr. Korver zijn ongetwijfeld te goeder trouw, hoogstens wat naïef en hebben onvoldoende doorgepakt in hun bronnenonderzoek. De onbekende senior Unilever manager, die Dr. Korver aanhaalt op de DVD bij het boek “Successen van Preventie (1970-2010) van professor Mackenbach, is wellicht wat minder naïef, als hij naar Korver uithaalt: “Waarom heb je in hemelsnaam die studie laten doen!?” In Nederland ging de sterfte door transvetten na het geslaagde project Paddington gelukkig alsnog snel omlaag. In de VS door allerlei lobby’s veel langzamer. We praten dus in de VS over 30,000 -100,000 onnodige doden per jaar. Had Unilever direct een totale publieke recall van zijn dodelijke transvette margarines gedaan, was de impact wereldwijd geweest. Was dat zelfmoord voor de margarinepoot van Unilever geweest? Andere sterke merken (neem Brinta en de Salmonella-besmetting uit 1994) zijn echter ook na recalls sterk teruggekomen. Ontbrak echter bij Unilever toen een verantwoordelijke leider zoals Paul Polman nu en regeerde vooral shareholders value bij het melken van de margarine-cashcow?
Willen we rampen zoals de transvetten voorkomen of de versuikering van onze voeding stoppen, zou de huidige voedingsindustrie voortaan volledig open kaart moeten spelen en onderzoeksinstellingen en universiteiten over een grote pot onafhankelijk onderzoeksgeld moeten beschikken. Met de huidige 1-2% van de omzet, die naar onderzoek in de voedingsindustrie gaat, verwordt de introductie van nutraceuticals voor onze verouderende populatie anders een Russische roulette, waarin zelfs de farmaceutische industrie (met 15% R&D budget), neem Merck met Vioxx, al regelmatig mis schiet.
Is het ook geen tijd voor Paul Polman om een Waarheidscommissie zoals in Zuid-Afrika, voor de voedingsindustrie op te richten. Kunnen oude zonden worden opgebiecht en er van elkaar geleerd kan worden en ook vergeven wordt. Dan kan wellicht ook einde worden gemaakt aan de morbide management cultuur, die bij Unilever verantwoordelijk was voor de stille verwijdering van transvetten uit alle margarines, zonder ook tegelijkertijd het grote publiek op de gevaren te wijzen. Of de suikerlobby, die een obesitastsunami op ons afstuurt.